IONE MARTINEZ ETA ROSA GONZALEZ: “30 urteko harreman estua egin dugu Yura eta Sasharekin, guretzat familia dira”

1986ko apirilaren 26an historiako istripu nuklearrik larrienetako bat gertatu zen Txernobylen (Istripu Nuklearren Nazioarteko Eskalan 7. mailan kokatzen dute, mailarik altuenean, Fukushiman gertatutakoarekin batera). Hondamendiak oso ondorio larriak eragin zituen inguruko biztanleengan eta, laguntzeko asmoz, 1996an Chernobil Elkartea sortu zuten Euskal Herrian.

Txernobylgo haurrei arreta emateko sortu zuten Chernobil Elkartea eta Euskal Herriko familiek ateak ireki dizkiete hainbat udatan. Horren adibide dira Rosa Gonzalezen eta Ione Martinezen familiak (izeba eta iloba dira gainera), Yura eta Sasha anaiak hartu baitzituzten orain dela 30 urte inguruan hasita, hainbat urtez. Azken urteotan, Kristina eta Liza Yuraren alaba bikiak etorri dira eurengana eta uda honetan harrera-familia izateko deia egiten diete eibartarrei. Hondamendi nuklearraren ondoren gerra jasan ostean, arnasa eman nahi diete Ukrainako haurrei.

Nola gogoratzen duzue Yura eta Sasharen etorrera orain dela 30 urte?

ROSA: Ez zekiten nora zetozen ere eta euskaraz egiten amaitu zuten! Yuraren alabak ere berdin, euskaraz moldatzen dira.

IONE: 2022an, Ukrainako gerra hasi eta berehala etorri ziren amarekin (Marina), eta euren ikasturtea apirilean amaitzen denez (Internet bitartez jarraitu zuten ikasten), ekainera arte Urkizuko eskolan egon ziren. Gero, hurrengo ikasturte osoa Mogel Isasin egin zuten. Gazteleraz bazekiten, gure etxean gazteleraz egiten dugulako, baina eskolan euskara ikasi zuten.

ROSA: Mugikorraren laguntzarekin ikasi zuten, ukrainerara itzultzeko erabiltzen zutelako. Gainera, euskara ikasteko laguntza jaso zuten.

Yura ezin izan zen etorri?

IONE: Ez, emaztea eta alabak bakarrik etorri ahal izan ziren, gerra zela-eta gizonezkoei ez zietelako Ukrainatik irteten lagatzen, gerrara joateko deitu ahal dietelako.

Neskek nola lortu zuten Ukrainatik irtetea?

ROSA: Eurek bazekiten hemen familia zutela eta guk bilatu genuen hona etortzeko modua. Pablo nire semea Errumaniara joan zen euren bila, baina eurek pasaporterik ez zutenez, ezin ziren hegazkinez etorri. Beraz, autobusean etorri ziren. Hiru eguneko bidaia izan zen.

Zenbat denbora egon dira hemen?

IONE: Urte eta erdi egon dira, baina etxearen, familiaren falta sumatzen zuten. Burua Ukrainan zuten. Beraz, bueltatzeko, Poloniara hegazkinez joan ziren eta handik trena hartu zuten Ukrainaraino.

ROSA: Dena gure eskutik egin dugu. 30 urteko harreman estua dugu eurekin eta guretzat familia dira.

Harrezkero, berriz etorri ahal izan dira?

IONE: Bikiek Chernobil Elkartearen bitartez itzultzeko aukera izan zuten iazko udan. Oraindik uda hona etorri daitezkeen umeen adin tartean daude (6 edo 7 urtetatik 14 urte arteko haurrak etortzen dira), baina datorren urtean agian ezin izango dira elkartearen bidez etorri.

ROSA: Yura eta Sasha 18 urte eduki arte etorri ziren. Nahi bezala ibili izan ziren hemen. Natxituan (Bizkaia) egoten ginen udan, karabanan eta txabolan, gora eta behera, jolasten eta abenturetan, ume basatiak bezala.

Aurtengo udan Txernobylgo haurrak ekartzeko kanpaina hasi da. Zer behar da harrera-familia izateko?

ROSA: Ume bakoitza ekartzeak 630 euroko kostua du eta, harrera-familiei laguntzeko, rifa batzuk atera ditugu euro batean. Umeak bi hilabetez egoten dira hemen, uztailaren 1etik abuztuaren 28ra, eta tarte horretan eurekin egon behar zara, berdin dio hemen gelditu edo nonbaitera oporretan joan.

IONE: Apirilaren 15era arte eman daiteke izena harrera-familia izateko (www.chernobil.org webgunean dago informazioa).

ROSA: Hainbat familiak eman du izena dagoeneko, baina zenbat eta familia gehiago lortu hobeto, haur gehiago etorri ahal izango direlako. Iaz, 120 ume inguru etorri ziren. Euskal Herri osoko familiek hartzen dute parte ekimenean eta ume bakoitza toki batean egoten da, baina elkarrekin ere ekintzak egiten dituzte.

Ume batzuek urteak daramatzate udan etortzen, ezta?

IONE: Bai eta, gainera, urte batean ume batekin ondo moldatzen bazara, hurrengo urtean berriz ere berarekin egotea eskatu dezakezu.

ROSA: Normalean horrela izaten da. Umeak ezagutzen zaitu, konfiantza dago... Bestalde, umeak ekartzeko ez da ohiko familia izan behar. Adibidez, pertsona bakar batek ume bat hartu dezake etxean. Kontua da haurrei ingurune egokiak eskaintzea. Umeak umeekin egon behar dira.

Ume horiek zein behar nagusi dituzte?

ROSA: Landaguneetatik datozen umeak dira eta, batez ere, ondo elikatzen saiatzen gara. Orain, gerraren ondorioz, gehiago larritu da elikaduraren kontua. Txernobyl hobeto zigilatuta dago, baina oraindik hondamendiaren ondorioak nabari dira. Bestalde, behar nagusiena gerra giro horretatik irtetea da. Droneak etengabe ari dira bertatik, etengabeko estutasun egoeran bizi dira, segurtasun faltarekin, umeak ezin dira lasai irten kalera jolastera... Txernobyl ez dago gerragune beroenean (Donetsk eta Jerson bezala), baina edozein tokitan erori daiteke ‘petardazo’ bat. Gureak Kiev inguruan bizi dira eta handik hurbil etxe batzuk desegin dituzte.

Orain dela 30 urte nola animatu zineten Txernobylgo umeak hartzera?

ROSA: Natxituan geunden eta egunkarian irakurri genuen Txernobylgo haurren harrera familiak behar zirela. Ahizpak (Ioneren amak) esan zuen bera animatuko zela, baina nik uda horretako oporrak programatuta nituen eta ezin izan nuen. Chernobil Elkarteak umeak ekartzen zituen lehen urtea zen, baina zerbait gertatu zen, ‘ume sponsor’ asko etorri zirelako.

Zer dira ‘ume sponsorrak’?

ROSA: Dirua zuten familiek trukeak egin zituzten Txernobylen. Hau da, hona etortzeko apuntatuta zeuden familiei dirua eskaini zieten euren tokia erosteko. Orduan, dolarrak eta guzti ekarri zituzten ume batzuk etorri ziren. Familia batzuei demaseko mespretxuak egin zizkieten. Esaten zieten eurak oporretan zeudela eta familiak euren zerbitzariak zirela. Guk zortea izan genuen. Yuraren eta Sasharen aitak zentral nuklearrean egiten zuen lan eta ama irakaslea zen. Familia zoragarria. Beraz, Yura ahizparengana etorri zen lehenengo urtean eta hurrengoan Sasha ekarri genuen.

Sasoi horretan, Txernobylgo hondamendiaren biharamunean, nolako beharrak zituzten?

ROSA: Ondo elikatzeko beharra zuten. 8-9 kilo hartzen zituzten hemen

IONE: Beno, oso argal etorri ziren, baina ez ziren oso lodituta joan, osasuntsu besterik ez.

ROSA: Euren osasunarentzat oso garrantzitsua izaten zen uda hemen pasatzea. Defentsa asko lortzen zituzten

Nola jarraitu zenuten harremana edukitzen zuen familiakoak bihurtu arte?

IONE: Hasieran, telefonoz egin behar genuen berba. Eurak hemen egoten zirenean ere, Natxituan, hotelera joan behar izaten ginen Txernobylera deitzeko. Orain, Internetekin, askoz errazagoa da eta etengabe egiten ditugu bideo-deiak.