"Euskera eta itzulpengintza"

“Hizkuntzarekin daukagun arazorik handiena itzulpenarena da”. Bernardo Atxagak azken aldian hainbatetan esan duen esaldia da horixe. Ez da ari literaturaz edo nobelagintzaz. Biologiako, kimikako, arkitekturako, arte ederretako edota medikuntzako ikasleek, adibidez, erreferentziazko liburuak euskaraz edukitzeko eskubideaz eta beharraz ari da Asteasuko idazlea. Euskara normalizatzeko eta bere biziraupena bermatzeko “itzulpenarena estatu auzi bat da”, dio Atxagak. Eta zerikusi handirik ez duela jakinda ere, euskaratik beste hizkuntzetara eginiko itzulpengintzak eman duen akats politenetakoa etorri zait gogora. Jakina da euskal arrantzaleek ia 1.000 urte eman zituztela baleak arrantzatzen, gutxi gorabehera 670. urtetik 1670. urte aldera arte. Oso trebeak ziren eta itsasoko animalia erraldoi guztiak oso ondo ezagutzen zituzten. Horien artean, orkak. Eta konturatu ziren, arrantzaleek egin bezala, orkek ere baleak arrantzatzen zituztela elikatzeko. Ondorioz ‘bale hiltzaileak’ ezizena jarri zieten orkei (alegia, baleak hiltzen dituzten animaliak). Goitizen horrek arrakasta izan zuen eta handik gutxira gainontzeko hizkuntzetara itzulia izan zen, esaterako ingelesera. Ingelesez ‘whale killers’ deitu zieten orkei, euskaratik itzulpen fidela eginez. Baina nolako itzulpena egin zuten espainiarrek? Nola deitzen zaie orkei gazteleraz? Hori da, jakin badakizu: ‘ballena asesina’. Itzulpena oker egin zuten noski, ‘asesina de ballenas’ izan beharko lukeelako. Izan ere, orkak ez dira baleak, izurdeen familiakoak baitira.